Er zijn twee leidende uitgangspunten bij het ontwerpen van een hoofdstructuur voor Nationaal Programma Groningen: de inhoudelijke doelen en het eigenaarschap.
De inhoudelijke doelen gaan over leefbaarheid (Groningse kracht en trots), energietransitie en economische structuurversterking. De gesprekken in de werkgroepen hebben gezorgd voor verdieping en aanscherping van deze doelen en voor een koppeling aan indicatoren. Eigenaarschap moet ervoor gaan zorgen dat het nationaal programma van de Groningers wordt. Dat is niet van de ene op de andere dag geregeld, maar moet groeien. De inrichting van het programma moet eigenaarschap mogelijk maken en stimuleren. Deze eerste (kwartiermakers)fase van Nationaal Programma Groningen gaat daarom nadrukkelijk over kaders, structuur en inrichting en niet over de inhoud van projecten.
Programma
We gaan nu uit van vier grote blokken binnen het programma. Elk blok wordt op een eigen manier ingericht. De blokken zijn:
- Lokaal
- Thematisch (bovenlokaal)
- Toekomstbeeld 2040
- Bewaren
Lokaal
Binnen het blok Lokaal gaat het vooral om Groningse kracht en trots, om de leefbaarheid van dorpen en buurten. Hier wordt ook de verbinding gemaakt met versterking. Als een dorp of wijk aangepakt wordt vanwege versterking, dan is dat ook een mooie kans om meer te doen. Lokaal gaat ook over woningen duurzamer of levensloopbestendig maken, en over de zorg voor de (geestelijke) gezondheid van de mensen. Het zijn gemeenten die hiervoor, samen met bewoners, integrale dorps- en buurtplannen moeten maken. Vanuit Nationaal Programma Groningen krijgt elke gemeente een trekkingsrecht. Het trekkingsrecht legt vast waarop de betreffende gemeente kan rekenen de komende jaren. Het trekkingsrecht betekent nog niet dat het geld meteen overgemaakt wordt naar de gemeente.
In samenspraak met inwoners maakt de gemeente een meerjarenprogramma. De gemeente bepaalt daarin ook zelf hoe zij de betrokkenheid van inwoners vorm willen geven. Dat wordt uiteindelijk vastgesteld door de gemeenteraad. Vanuit Nationaal Programma Groningen toetsen we of bewoners inderdaad betrokken zijn (eigenaarschap) en of wordt bijgedragen aan de doelen van het programma (inhoud). Zodra het plan definitief vaststaat, heeft de gemeente binnen de grenzen van het eigen plan volledige vrijheid van handelen. De gemeente is zelf verantwoordelijk voor de uitvoering.
Thematisch
Het blok Thematisch (boven-regionaal) bestaat uit drie programma’s en enkele lopende projecten. De drie programma’s haken aan op de grote veranderopgaven voor de regio. Het zijn:
- Vergroening en verduurzaming
- Digitalisering en innovatie
- Natuur inclusieve landbouw en klimaatbestendigheid
Elk programma heeft andere doelen en vraagt om verschillende instrumenten. Dat kan concrete projectsteun zijn, een subsidieregeling, maar ook het uitzetten van grote ‘uitdagingen’. Bij die laatste vorm wordt vanuit het programma een uitvraag gedaan aan andere (maatschappelijke) partijen. Partijen worden gestimuleerd om in te schrijven met allerlei slimme en creatieve oplossingen voor de uitvraag. Per regionaal programma komt er een programmagroep waarin ook kennisinstellingen en andere maatschappelijke spelers een plek krijgen. De programmagroep maakt een programmaplan dat wordt vervolgens getoetst aan de doelen van Nationaal Programma Groningen. Naast de drie programma’s krijgen enkele specifieke onderwerpen ook een plek. Denk aan het bestaande scholenplan, de zorgvisie en het erfgoedprogramma. Daarnaast is er ruimte voor randvoorwaardelijke zaken als opleidingen, scholing, ondernemerschap en bereikbaarheid.
Toekomstbeeld 2040
In het startdocument is bepaald dat er een Toekomstbeeld 2040 gemaakt wordt. Dit gebeurt met bewoners, bedrijven en (maatschappelijke) organisaties. Het uiteindelijke Toekomstbeeld is de inhoudelijke onderlegger van Nationaal Programma Groningen.
Bewaren
Het blok Bewaren is bedoeld om te bewaren voor de jaren na de evaluatie in 2023. Het programma loopt 10 jaar en het verstandig onderweg bij te kunnen sturen.
De spelregels voor de eerste drie blokken worden de komende tijd verder uitgewerkt. De gesprekken in de werkgroepen hebben daarvoor een hoop input opgeleverd.
