In veel dorpen en steden bepalen overheidsinstanties zaken als de inrichting van parken, het aanleggen van parkeerplaatsen en het vestigen van bijvoorbeeld huisartsen en scholen. In deze processen hebben bewoners van het dorp of de stad vaak beperkte inspraak. “En dat is eigenlijk vreemd”, zegt Fred Mahler, initiatiefnemer van Toukomstproject Nieuwe Democratie. “Aangezien inwoners het beste weten wat er speelt in hun omgeving en daarnaast zijn ze ook direct belanghebbenden van een (nieuw) beleid.”
Nieuwe Democratie geeft inwoners een stem en focust zich op het vertrouwen in de politiek. “In delen van de provincie Groningen is een groot gebrek aan het vertrouwen aan instituties en de overheid. Inwoners voelen zich buitengesloten en niet gehoord, er is behoefte aan vernieuwing van de democratie.”
Initiatieven en besluitvorming vanuit inwoners
Het project heeft als doel om de relatie tussen de overheid en de burger te verbeteren. “Een betere relatie leidt ook tot een grotere betrokkenheid van burgers bij de besluitvorming. Hierdoor kan het beleid beter worden afgestemd op de behoeften en wensen van de samenleving. Het resultaat: een beleid dat meer in lijn is met de echte problemen en uitdaging waarmee inwoners worden geconfronteerd.”
Vandaar dat Nieuwe Democratie ervoor pleit om meer vanuit het bottom-up systeem te werken. “Het bottom-up systeem werkt op een manier waarbij de besluitvorming en initiatieven van onderaf komen, vanuit de inwoners in een dorp of stad. Het is de tegenhanger van het top-down systeem, waarbij de overheid bepaalt wat en wanneer iets gaat gebeuren in het dorp.”
Als eerste stap hebben we een dorpsvereniging opgericht. Een belangrijke stap zodat we een plek kregen waar we ideeën en wensen van het dorp konden samenbrengen.
Ontstaan in klein dorp
Het idee voor het Toukomstproject is ontstaan in Steendam, de woonplaats van Fred. “Steendam heeft zo’n tweehonderd inwoners, een klein dorp dus. Hierdoor zagen we Steendam als het perfecte dorp om te experimenteren met deze nieuwe vorm van burgerparticipatie”, legt Fred uit. “Als eerste stap hebben we een dorpsvereniging opgericht, nu ondertussen zo’n zeven jaar geleden. Een belangrijke stap zodat we een plek kregen waar we ideeën en wensen van het dorp konden samenbrengen.”
Al snel bestond de dorpsvereniging uit tien fanatieke leden. “Het waren allemaal mensen die de blik wat breder hadden staan. Ze dachten niet alleen aan hun eigen voortuin, maar echt vanuit het dorp. Vragen als: hoe kunnen we als dorp bijdragen aan de energietransitie? En, welke faciliteiten missen we in het dorp?”
Wensen en ideeën in enquête
De oprichting van de dorpsvereniging en het enthousiasme vanuit de bewoners heeft het eerste zaadje geplant voor het Nieuwe Democratie project. “Vanuit de dorpsvereniging zijn we de bewoners gaan bevragen via een enquête. We vroegen mensen om over de toekomst van Steendam na te denken. Op deze enquête heeft 90% van de huishoudens gereageerd”, vertelt Fred trots.
Uit de enquête kwam bijvoorbeeld naar voren dat de inwoners de Damsterweg (een weg door Steendam waar auto’s hard rijden) veiliger willen maken en dat het Schildmeer meer de etalage van het dorp mag worden. Ook het bouwen van extra woningen en het verduurzamen van het dorp waren uitkomsten van de enquête. “Al deze uitkomsten hebben we onderzocht en samengebracht in een dorpsvisie.”
Dorpsvisie
In de dorpsvisie zijn de gewenste ontwikkelingen voor de leefbaarheid van het dorp en de naaste omgeving samengevoegd. Deze dorpsvisie heeft het dorp aangeboden bij de gemeente. “De dorpsvisie ligt er, maar een visie blijft een visie zolang er geen beleid op wordt gemaakt. De gemeente heeft nu wel een gebiedsregisseur en dorpswethouder in het leven geroepen. Hierdoor zijn de lijntjes korter dan voorheen.”
Aan de slag
De dorpsvereniging is al aan de slag gegaan met een aantal projecten uit de dorpsvisie. “We hebben met het dorp zelf glasvezel aangelegd, waardoor we nu al zes jaar snel internet hebben. Samen met een aannemer zijn we met vrijwilligers uit het dorp gaan graven om het glasvezel aan te leggen. Ieder weekend was er een graafploeg bezig, dat zorgde ook voor gemeenschapsvorming. Echt geweldig om te zien.”
Een ander voorbeeld is het coöperatieve zonnepark in het dorp. “We hebben een zonnepark met zevenhonderd zonnepanelen, hierdoor hebben we als dorp de eerste stap gezet om zelfvoorzienend te worden. Beter voor het milieu én beter voor de portemonnee van onze dorpsgenoten.”
Het dorp zette zich ook in voor het spiksplinternieuwe dorpshuis. “Hiervoor was ons dorpshuis gevestigd in het enige restaurant van Steendam, daardoor was het in particulier eigendom. Toen het restaurant/dorpshuis dreigde te moeten sluiten hebben we het als dorp opgekocht, met crowdfunding en een fondsenlening. Uiteindelijk moest er een heel nieuw restaurant/dorpshuis komen. Het nieuwe restaurant/dorpshuis is sinds eind 2023 de grote trots van Steendam.”
Uiteindelijk zou deze manier van democratie door heel Nederland ingezet kunnen worden. Dat zou natuurlijk mooi zijn.
Samenwerking omliggende dorpen
Toch kan het samenwerken volgens Fred nog een stuk beter. “Naast Steendam liggen er nog vijf andere dorpen rond het schildmeer: Siddeburen, Hellum, Schildwolde, Overschild en Tjuchem. Als zes dorpen samen sta je sterker, vandaar dat we de samenwerking hebben opgezocht. Vanuit het project is het convenant ‘Krachtenbundeling 6D’ ondertekend door de besturen van de betreffende dorpsverenigingen. Met als doelstelling om de samenwerking onderling en daarbij de leefbaarheid, toegankelijkheid, duurzaamheid en aantrekkelijkheid van de regio te versterken.”
Voorbeeld voor heel Nederland
“We zijn hier nu mee aan het experimenteren en aan het ontwikkelen in Steendam en de zes omliggende dorpen. Maar uiteindelijk zou deze manier van democratie door heel Nederland ingezet kunnen worden. Dat zou natuurlijk mooi zijn”, besluit Fred.
