Hij was er vanaf het begin bij en kijkt – voor het grootste deel – positief terug op zijn tijd in het bestuur van Nationaal Programma Groningen. Burgemeester Adriaan Hoogendoorn van Midden-Groningen gaat 4 juli met pensioen. “Het is ons de afgelopen vijf jaar echt gelukt om te investeren in de toekomst van de provincie.”
Burgemeester Adriaan Hoogendoorn was vijf jaar lid van het bestuur van Nationaal Programma Groningen. Hij maakte zich, onder andere via het lokaal programma Hart voor Midden-Groningen, sterk voor de sociaaleconomische positie van de inwoners van zijn gemeente. Dat hier nu een eind aan komt, is voor hem wel even wennen. “Ik heb nog heel veel energie en er moet hier ook nog wel wat gebeuren. Dus om er een punt achter te zetten is best lastig.”
Als hij terugkijkt op de start van Nationaal Programma Groningen, herinnert hij zich dat er best wat spanning omheen hing. “Er was scepsis, onder andere vanuit de lokale politiek. Maar ook van de Groningers zelf. Die draaide om de vraag: wat hebben we aan dit programma als de schade van de woningen niet is hersteld? We hebben toen steeds benadrukt: het is niet of/of, het is en/en. Bestuurlijk hebben we steeds gesteld dat we ook blijven gaan voor het herstel van de schade. Maar het zou niet slim zijn om extra kansen om te investeren in de toekomst van Groningen te laten liggen. Helaas is de scepsis nog niet helemaal verdwenen. Terwijl het ons in de afgelopen vijf jaar echtgelukt is om een start te maken met het investeren in de toekomst. Overigens is de schadeafhandeling ook een stuk verbeterd.”
Balans tussen lokaal en regionaal
Hoogendoorn vertelt dat het opstarten van het programma niet altijd van een leien dakje ging.“Een zaak die in het begin veel aandacht vroeg was de balans tussen lokaal en regionaal. Sommige thema’s werden meer lokaal uitgevoerd. Andere kwamen bij de provincie terecht. Er ontstond toen een discussie over de verdeelsleutel. Dat werd in een negatief daglicht gesteld, ook vanuit het bestuur zelf. Dat vond ik jammer. Alsof het ging om het ‘binnenhalen’ van gelden. En dat we daar verkeerde dingen mee zouden doen. Terwijl we juist wilden dat het geld zou gaan naar de plekken waar de klappen het hardst waren gevallen. Waar de meeste bevingschade is en waar de sociale problematiek het grootst is. Uiteindelijk hebben we een goeie balans gevonden als het gaat om de investeringen op lokaal niveau en de economie van de gehele provincie. Maar er is wel wat water door het Winschoterdiep gegaan voordat het allemaal voor elkaar was.”
Sommige problematiek is niet zomaar op te lossen, daar is een lange adem voor nodig.
Spanningsvelden in het bestuur
“Het bestuur van Nationaal Programma Groningen is samengesteld uit vertegenwoordigers van maatschappelijke organisaties, overheden en bedrijfsleven. Het bestuur representeert de verschillende partijen, die het met elkaar moeten doen. Maar die samenstelling is niet altijd gemakkelijk en zorgde soms ook voor spanningen” aldus Hoogendoorn. “Bestuurders uit de lokale politiek kunnen op democratische wijze ter verantwoording worden geroepen. Dat geldt niet voor maatschappelijk organisaties en bedrijven. Dat maakt het best lastig wanneer het gaat om de vraag hoe je op een verantwoorde wijze omgaat met publiek geld.”
Investeren in sociale duurzaamheid
De burgemeester is trots op de projecten die in zijn gemeente zijn ontwikkeld. “In samenspraak met onze inwoners ontstonden fantastische plannen. De rode draad is investeren in sociale duurzaamheid. Het lijken projecten die los van elkaar staan, maar dat is niet zo. Vrijwel alle projecten zijn gericht op het herstel van de eigen kracht van inwoners. We ondersteunen inwoners om op eigen benen te staan. Dat is een zaak van soms lange adem, maar het doel is dat het de volgende generatie zeker gaat lukken. Vooral jongeren zijn heel kwetsbaar. Zeker als je opgroeit in een problematische thuissituatie met verslavings-issues, criminele activiteiten of armoede en schuldenproblematiek. Dan is het heel moeilijk om je positief te ontwikkelen. Daarom willen we juist investeren in de jongere generatie. Bijvoorbeeld via het programma Tijd voor Toekomst. Een mooi voorbeeld is het project Politiekids, onderdeel van Verbeter de Veiligheid. Een paar maanden terug heb ik negen kinderen uit een paar kwetsbare wijken geïnstalleerd als ‘politie kids’. Ze worden drie maanden lang elke woensdagmiddag door de politie op sleeptouw genomen.”
Je kunt de problematiek in die wijken niet in een paar jaar oplossen, vertelt hij. “Daar is een lange adem voor nodig. Nij Begun is daarvoor ideaal. Dat heeft een looptijd van dertig jaar, de periode van een generatie. Dat is ook nodig om structureel de dingen verbeterd te krijgen.”
Om nooit te vergeten
Het geld vanuit Den Haag is natuurlijk niet zomaar een cadeautje. “De achterliggende reden – de ellende van de gaswinning – heb ik hier echt op m’n netvlies gekregen. Wat dat heeft gedaan met mensen. Als burgervader heb ik met heel veel gedupeerden contact gehad. De presentatie van het rapport ‘Groningers boven gas’ in 2023 – van de parlementaire enquêtecommissie – zal mij altijd bijblijven. Dat was het ultieme moment van de erkenning van wat Groningers is aangedaan. Dat zag je ook bij de gedupeerden enorm binnenkomen. Een moment om stil van te zijn.”
Ook het symbolische moment van de ondertekening van de wet waarmee winning uit het Groninger veld werd verboden, was heel bijzonder. “Dat gebeurde op historische grond, het land van boer Boon in Kolham, de plek waar 65 jaar geleden de gasbel werd ontdekt. Daarbij mocht ik optreden als gastheer. Ook daar waren nogal wat van onze inwoners als gedupeerden aanwezig. Er werd daar een streep onder alles gezet. Het is nu echt zo dat Groningers boven gas gaan. Dit zijn hopelijk de momenten die Groningers mentaal ook helpen er weer bovenop te komen. Mensen zijn zo beschadigd door alle ellende. Het eerste wat je nodig hebt is dat het onderkend en erkend wordt. Dan voel je je serieus genomen.”
Betrokken bij elkaar
“Van ons lokale programma Hart voor Midden-Groningen spreekt het project Dorps- en wijkplannen mij het meest aan. We willen daarbij de inwoners van de wijken en dorpen stimuleren om met elkaar verantwoordelijkheid te nemen voor hun leefomgeving. De huizen uit, elkaar weer zien. Elkaar tot steun zijn, met elkaar leven in de brouwerij brengen. Wat kun je zelf doen? Waar heb je een steuntje in de rug van de gemeente voor nodig? Het brengt een positieve dynamiek op gang. Om de wijken en de dorpen terug te geven aan de inwoners. We zeggen daarbij: het is jullie leefomgeving. Pak je verantwoordelijkheid. Wees bij elkaar betrokken. Het mooie van teruggeven van verantwoordelijkheid is het versterken van de eigenwaarde. De trots op wat ze zelf gedaan hebben. Klink ik nu als een psycholoog? Het ambt voor burgemeester komt in de kern neer op: zorgen voor de bestuurbaarheid van de gemeente én het heel houden van de samenleving.”
Het is belangrijk dat de Groningers zien dat wij bezig zijn met zaken die van belang zijn voor hun toekomst.
Herstel van het vertrouwen
Met de kennis van nu, zou hij bepaalde dingen veranderen aan de opzet van Nationaal Programma Groningen. “Bij de start lag alles op één hoop. Met veel onduidelijkheid qua rollen. Uiteindelijk zijn we er goed uitgekomen. Maar we moeten er wel op letten bij Nij Begun dat de geschiedenis zich niet herhaalt. Ik denk dat het belangrijk is dat we duidelijk onderscheid maken tussen de thema’s en wie daarin een rol speelt. Bijvoorbeeld dat bij de sociale agenda een grote rol is weggelegd voor de lokale democratie. Waarom? Het herstel van vertrouwen in de overheid is heel belangrijk. Dan moet de lokale overheid een stap naar voren doen. Dat is de aangewezen instantie om de participatie van de Groningers vorm te geven. Inwoners moeten bijvoorbeeld echt bij Nij Begun betrokken worden. Het idee dat soms heerst bij inwoners – ‘dit is niet voor de Groningers zelf’ – moet worden aangepakt. Door te zorgen dat de inwoners echt een stem krijgen.
Bij de economische agenda moeten we meer toe naar een combinatie van overheden, maatschappelijke organisaties, onderwijsinstituten en bedrijfsleven. Maar: het moet niet vrijblijvend zijn. Het is voor het bedrijfsleven niet bedoeld om makkelijk aan een zak geld te komen. Je moet ook leveren. Dat geldt trouwens voor alle partijen.”
Op naar een geslaagde toekomst
“De kennis die we hebben opgedaan met Nationaal Programma Groningen kunnen we benutten bij Nij Begun. Om effectiever en efficiënter te werken. En vooral ook: transparant en democratisch gelegitimeerd. En we moeten onthouden dat zolang Groningers zich er niet in herkennen en er zelfs onvrede bij voelen, het hele project niet geslaagd is. We zijn pas echt succesvol als we bereiken dat onze inwoners het programma kunnen volgen. En het positief waarderen.”
Dat begint met verbinding met inwoners te maken, zegt Hoogendoorn. “Dat zij zich gezien en gehoord voelen. Dat ze zien dat wij bezig zijn met zaken die ook van belang zijn voor hun toekomst. Je moet slagen op twee niveaus: als eerste de inhoud van je projecten. Maar inherent daaraan is dat mensen er geloof in krijgen. Dat moet samengaan.”
Volgens de burgervader hebben Groningers vooral wat aan programma’s die breed aansprekend zijn. Als voorbeeld noemt hij de scheepsbouw. “Dat is een sector met veel economische kansen, ook wereldwijd. Het is de moeite waard om werk te maken van deze industrie, om die te boosten. De scheepsbouw zit hier in de genen en is passend bij het opleidingsniveau van veel inwoners.”
Volwaardig onderdeel van Nederland
De regio’s staan te ver af van politiek Den Haag, wordt vaak gezegd. Adriaan Hoogendoorn: “De provincie Groningen is daar een duidelijk voorbeeld van. Het beeld is ontstaan dat Groningen vooral goed is om energie te leveren. Eerst gas, nu via de wind- en zonneparken. Kortom: het wingewest-gevoel. Daar moet wat tegenover komen te staan. Mensen moeten ervaren dat wij volwaardig onderdeel zijn van Nederland. Dat er ook in ons geïnvesteerd wordt. Dat kan heel goed door middel van de projecten van Nationaal Programma Groningen. En aansluitend daarop Nij Begun. We hebben nu de verantwoordelijkheid om daar de juiste dingen mee te doen. Den Haag heeft vooralsnog geleverd. Het is nu aan ons om de kansen op een goeie manier te gelde te maken. En daarmee Groningers het gevoel te geven: wij horen er echt bij.”
