Toukomstproject De Barst bewijst dat een herinneringsmonument niet saai hoeft te zijn. Initiatiefnemers Harm Naaijer en Jos Thie bedachten een landschapspark met in het hart een groot openluchttheater. Een plek om stil te staan bij de aardbevingsproblematiek, maar ook vooruit te kijken en mooie dingen te maken. Het project is momenteel in volle gang. Eén ding is zeker: het wordt spectaculair.
Wie een wandeling maakt rondom de Damsterplas bij Steendam, zal zich moeilijk kunnen voorstellen wat hier over een paar jaar allemaal te zien is. Dan is het nu nog vlakke gebied veranderd in een groot landschapspark, een ecologische heuvel, met in het midden een enorm openluchttheater. Een herinneringsmonument aan de dramatische gevolgen van de aardgaswinning.
Aan de basis van het plan, dat De Barst heet, staan Harm Naaijer en Jos Thie. Harm is decorontwerper, Jos theatermaker. Ze kennen elkaar uit het theatervak. Jos: “We werkten in 2018 samen aan de De stormruiter, een grote voorstelling op locatie met honderd echte Friese paarden. Harm deed de vormgeving ervan, ik de regie.” Toen Harm een paar jaar later op het idee kwam van De Barst, moest hij aan Jos denken. Hij heeft veel ervaring met de organisatorische kant van theater en regisseerde grote shows van onder anderen Jochem Myjer en Armin van Buuren.
Kort maar krachtig
Harm werkt veel in Duitsland, waar mooie, grote openluchttheaters zijn. Die spelen een belangrijke rol in de gemeenschap. Harm: “Als ik daar was, dacht ik altijd: waarom hebben we dat in Nederland niet? Toen ik op een dag thuiskwam, lag daar de Toukomst-krant op de mat. Mensen werden opgeroepen ideeën in te sturen. Verrek, dacht ik, dat moet ik doen.”
Het landschapspark zal de vorm krijgen van een herinneringsbos, daar had de plaatselijke bevolking behoefte aan.
JOS THIE
In een middag maakte Harm een maquette van zijn plan. Hij zag een openluchttheater aan het water voor zich, met plek voor maar liefst vijfduizend bezoekers. Een trekpleister waar je bovendien kunt wandelen en samen kunt komen. Hij stuurde het in, inmiddels was ook Jos aangehaakt, en het Toukomstpanel bleek het zeer te waarderen: ze mochten het verder uitwerken. Harm: “We besloten het project De Barst te noemen. Kort maar krachtig.” Jos vult aan: “Er loopt niet alleen een barst door de Groninger bodem, maar ook door het vertrouwen van een hoop Groningers.”
Aan die barst wilden de mannen een positieve draai geven. Het moest geen saai monument worden, maar een dynamische plek waar bezoekers terugkijken én de toekomst vieren. Jos: “We werden geïnspireerd door Leonard Cohen, die zingt: There is a crack in everything, that’s how the light gets in. Er is dan wel een barst, maar daar komt ook weer licht door naar binnen.”
Een plek met potentie
Harm en Jos besloten ter voorbereiding een aantal openluchttheaters in Duitsland en Oostenrijk te bezoeken. Wat konden ze van hun collega’s leren? Harm: “De belangrijkste les: laat het organisch groeien. Leg de lat niet direct te hoog, doe het stap voor stap. De grote openluchttheaters daar zijn allemaal klein begonnen.” Jos: “Dat hebben we ter harte genomen. Je moet zoiets niet in één keer willen neerzetten, daar gaan jaren overheen. Je wilt de omgeving ook niet te veel belasten.”
Met deze wijze les op zak kwamen de volgende stappen. Zoals het kiezen van de juiste locatie. Na haalbaarheidsonderzoeken werd gekozen voor de Damsterplas. Jos: “Een oude zandafgraving aan het water. Een overzichtelijke plek, iets buiten Steendam, waar we imposante dingen kunnen maken. Het gebied heeft veel potentie. Het landschapspark zal de vorm krijgen van een herinneringsbos, daar had de plaatselijke bevolking behoefte aan. Alles gaat zo veel mogelijk in samenspraak met hen, dat vinden we belangrijk.”
We willen iets fantastisch neerzetten, zodat mensen denken: wow, hier gaat in de toekomst veel moois gebeuren.
HARM NAAIJER
In december dienen ze officieel een tweede plan in bij Nationaal Programma Groningen, na de voorbereidende fase ligt de focus in dit plan op de uitvoering. Op dit moment wordt er dan ook volop overlegd. Met de gemeente, de inwoners van Steendam en mogelijke bestuursleden van de stichting die wordt opgericht. Wordt het plan goedgekeurd, dan gaan Jos en Harm terug naar wat ze het liefste doen: theater maken en decors ontwerpen.
Alles is te leren
Als het allemaal volgens schema verloopt, wordt er vanaf 2027 elke zomer één voorstelling gespeeld, steeds zo’n twintig tot tweeëntwintig avonden. Ze beginnen ‘klein’, met tweeduizend bezoekers per avond. In 2030 zullen dat er vijfduizend zijn. Zijn al die stoelen bezet, dan heb je het dus over honderdduizend mensen. Behoorlijk veel, maar Harm deinst er niet voor terug: “We weten dat we het kunnen, we hebben het eerder gedaan. Bovendien willen we zo min mogelijk afhankelijk zijn van subsidies, en dan móét je wel op grote schaal werken.”
2027 klinkt nog ver weg, maar dat is het niet, benadrukt Jos. “Het is een bijzondere locatie, er gebeuren altijd dingen waarop je niet bent voorbereid. En er zullen ontzettend veel mensen bij betrokken zijn, zeker vijfhonderd.” Dat zijn niet alleen professionals, iedereen mag meedoen aan de voorstellingen. Ook als je geen ervaring hebt met decors bouwen of toneelspelen. Want, zegt Harm: “Alles is te leren.”
Uiteindelijk is het de bedoeling dat mensen uit het hele land – of liever nog, de hele wereld – naar de Damsterplas komen en daar een spektakel voorgeschoteld krijgen. De Barst moet een project worden waar de Groningers blij van worden, energie van krijgen en trots op kunnen zijn. Harm: “We willen iets fantastisch neerzetten, zodat mensen denken: wow, hier gaat in de toekomst veel moois gebeuren.”
