Waarom is het vak filosofie eigenlijk alleen beschikbaar voor havo- en vwo-scholieren? Het is toch voor ieder kind belangrijk om kritisch te durven denken en een eigen mening te kunnen vormen? Vanuit die gedachte ontwikkelde vakdidacticus filosofie Eva-Anne Le Coultre van de Rijksuniversiteit Groningen het Toukomstproject ‘Filosofie op het vmbo’. “Elke leerling in Groningen zou de kans moeten krijgen om te leren filosoferen.”
“Kritisch durven nadenken, je eigen standpunten beargumenteren, meningen van anderen onderzoeken, je eigen oordeel kunnen vormen… stuk voor stuk belangrijke vaardigheden in onze maatschappij”, vertelt Eva-Anne. “Vaardigheden die je binnen het vak filosofie kunt leren, maar hoe gek is het dan dat alleen vwo-leerlingen deze kans krijgen? Dat veronderstelt dat filosofie alleen voor hen belangrijk is. Ik krijg, nu ik aan dit project werk, regelmatig de vraag waarom het voor vmbo’ers belangrijk is om les in filosofie te krijgen. Die vraag draai ik graag om: waarom niet? Waarom zou denken niets voor vmbo’ers kunnen zijn? Vaak wordt er gedacht dat dit heel praktische leerlingen zijn die je niet te veel moet laten nadenken. Dat vind ik een gevaarlijke veronderstelling. Als je ze op dit vlak niet uitdaagt, dan leren ze het ook niet. En erger nog: ze gaan dan misschien wel denken dat ze het helemaal niet kúnnen.”
Kritisch durven nadenken, je eigen standpunten beargumenteren, meningen van anderen onderzoeken, je eigen oordeel kunnen vormen… stuk voor stuk belangrijke vaardigheden in onze maatschappij.
Kansongelijkheid in het onderwijs
“Het is voor ieder mens belangrijk om kritisch te zijn, na te denken en vragen te stellen”, zegt Eva-Anne. “Op wie moet ik stemmen? Wat vind ik belangrijk in het leven? Klopt het wat die ander tegen me zegt? Filosofie zit in de basis in ieder mens. Uit onderzoek blijkt dat filosoferen niet iets is dat kinderen in groep 8 met een vwo-advies beter kunnen dan kinderen met een vmbo-advies. Wel blijkt dat het niveau van filosoferen daalt als leerlingen naar het vmbo gaan, ten opzichte van leerlingen die naar havo/vwo gaan. Die kansongelijkheid wil ik tegengaan. Elke leerling in Groningen zou de kans moeten krijgen om te leren filosoferen. In deze maatschappij waarin mensen veel met elkaar discussiëren en er veel tegenstellingen zijn tussen bevolkingsgroepen, is het belangrijk dat leerlingen begrijpen dat je dingen van verschillende kanten kunt bekijken en daar met elkaar over kunt praten. Om de ander te proberen te begrijpen en niet alleen maar om je eigen mening te laten horen. Onderwijs kan daarin een grote ondersteunende rol spelen.
Het is belangrijk dat leerlingen begrijpen dat je dingen van verschillende kanten kunt bekijken en daar met elkaar over kunt praten. Om de ander te proberen te begrijpen en niet alleen maar om je eigen mening te laten horen.
Serie van tien lessen
Eva-Anne krijgt financiële ondersteuning van Toukomst om een pilot voor haar project uit te zetten. Eva-Anne: “In de eerste fase koppelen we filosofiedocenten en vmbo-docenten aan elkaar om samen te werken aan een serie van tien lessen. We maken op die manier gebruik van de kracht van beide groepen; de filosofen weten veel over de inhoud van het vak filosofie en de vmbo-docenten weten hoe je vmbo-leerlingen het beste kunt bereiken. De bedoeling is dat docentenduo’s – een filosofiedocent en een vmbo-docent – de lessen gaan geven op vmbo-scholen. We proberen het eerst uit op twee scholen en willen dan richting andere vmbo-scholen. Het doel is om alle vmbo-scholen in Groningen te bereiken, en van daaruit de rest van Nederland.”
Filosofie kan je wereld verbreden. Ja, dat wil ik ze laten zien, dat je met filosofie de wereld kunt ontdekken.
“Ik vind het een heel spannende onderneming”, besluit Eva-Anne. “Want is er wel voldoende draagvlak voor dit project? Vinden vmbo-scholen filosofie belangrijk genoeg voor hun leerlingen? Het zou mooi zijn als ze de meerwaarde ervan inzien. Persoonlijk hoop ik dat vmbo-leerlingen aan de hand van deze lessen in de gaten krijgen dat ze heel goed in staat zijn om zelf na te denken. Dat ze keuzes kunnen maken, meningen van anderen kunnen afwegen en discussies kunnen voeren. Filosofie kan je wereld verbreden. Ja, dat wil ik ze laten zien, dat je met filosofie de wereld kunt ontdekken.”
Ben jij een enthousiaste vmbo-docent in Groningen die graag meewerkt aan het project Filosofie op het vmbo? Stuur dan een mail naar Eva-Anne via: e.a.le.coultre@rug.nl. Docenten kunnen zich aanmelden voor de PLG (professionele leergemeenschap) die in februari start. Het maak niet uit welk vak je geeft. Goed om te weten: de Lerarenopleiding van de Rijksuniversiteit Groningen en de Vereniging Filosofiedocenten in het voortgezet onderwijs ondersteunen dit project.
